بررسی و مراحل ساخت لعاب نمکی

مراحل ساخت لعاب نمکی 

یکی از جالب ترین موارد لعاب نمکی آن است که این نوع لعاب ها در حین پخت بوجود می آیند. ظروف بدون لعاب در کوره قرار داده شده پس از پخت لعاب زده خارج می شوند.

در این نوع لعاب خام پز نمودن و لعاب کاری حذف می شود. لعاب نمکی در قرن نوزدهم بر روی ظروف مورد مصرف مانند دیزی و پارچ توسعه پیدا کرد و بیشتر در کارگاه های کوچک که به داشتن چرخ سفالگری و آسیاب محدود میشد ایجاد میشد.

روش لعاب نمکی در قرن پانزدهم میلادی در آلمان کشف شد و از آن به بعد سفالگران آلمانی در توسعه آن همت گماشتند.

با شهر سفال همراه باشید.

در لعاب های نمکی ظرف خام بی لعاب در کوره قرار داده شده و تا بالاترین نقطه پخت حرارت داده می شود. زیرا برای لعاب نمکی موفق بدنه، اتمسفر یا رطوبتی که قبل از استفاده به نمک زده میشود تامین میگردد.

اسید کلریدریک پصورت مه مانندی از کوره صعود میکند، افزودن مکرر نمک در آتشدان کوره باعث ضخیم شدن لایه لعاب نمکی میگردد.کوره هایی که دارای هواکش از زیر می باشد مناسب ترین نوع کوره ها برای لعاب نمکی می باشند.

فضای کافی بایستی در اطراف مشعل ها وجود داشته باشد تا بخار نمک بتواند به آسانی در کوره منتشر شود. نمک را می توان در اطراف شعله داخل نموده و یا مستقیما از بالا بر روی شعله مشعل ريخت.

کوره بایستی با حرارت همگون پخته شود و برای جلوگیری از فرار سریع بخار نمک دارای هواکش باشد.طاقچه و ستونک های کوره برای جلوگیری از جذب لعاب باید بوسیله هیدرات آلومینیوم اندود شوند.

طاقچه ها را می توان بوسیله گرد نرم سیلیس نیز اندود نمود. پس از تکرار لعاب، دیواره داخلی کوره لعاب خورده و باعث آن میشود تا نمک کمتری مصرف شده و نتیجه بهتری حاصل شود.

گاز و یا نفت بهترین مواد سوختی برای لعاب میباشند. در گذشته هیزم نیز برای سوخت بکار میرفت و بدون شک لعاب های زیبایی که با سوختن هیزم بدست آمده به علت ورود بخار نمک به همراه خاکستر هیزم بداخل کوره بوده است.

بخاری که از سوزاندن چوب بدست می آید به تنهایی میتواند باعث نوعی لعاب شود. گرچه معمولا تنها در ظروفی که در مسیر جریان حرارتی کوره قرار میگیرند لعاب بوجود می آید، درجه حرارت لعاب نمک به نقطه جوش بدنه ظروف بستگی دارد.

لعاب های نمکی را میتوان حتی در حرارت پائین حدود ۱۰۵۰ درجه برروی گل هایی که نقطه جوش آنها در این حدود است ایجاد کرد.

برای ایجاد لعاب نمکی در حرارت های پایینتر از این میتوان مقداری بوراکس به نمک اضافه کرد، افزودن بوراکس باعث بوجود آمدن لایه صاف پوست نارنج مانند میشود.

حرارت های بالاتر ۱۱۹۰۰ تا ۱۲۶۰۹ درجه برای لعاب های نمکی مناسب تر بوده و مشخصات رنگ کرم سیر یا قهوه ای – خاکستری گل های سنگواره ای در حرارت های بالا بدست می آید. درجه حرارتی مناسب است که در آن بدنه ظرف سختی و شکنندگی کافی را بدست آورد.

همچنین بخوانید: بررسی و ساخت لعاب راکو

گل های مورد استفاده در ساخت لعاب نمکی

از اغلب گل های معمولی میتوان برای لعاب نمکی استفاده نمود. افزودن مقداری سیلیس به گل باعث بوجود آمدن لایه ضخیمتر لعاب نمکی میگردد.

برای گلهایی که دارای اکسید آهن زیاد باشند با لعاب نمکی به رنگهای تیره و ضخیمتر در می آید. برای بدست آوردن رنگ های روشن تر گل هایی که دارای مقدار کمتر آهن باشند مناسب است.

چون لعاب نمکی پوشش ضخیم ندارد لذا گل بدنه ظروف هر چه نرم و صافتر باشند بهتر ظاهر خواهند شد.

رنگ های لعاب نمکی

رنگ های لعاب نمک معمولا بوسیله دوغاب های رنگین تامین میشود. اغلب دوغاب های رنگین بخصوص آنهایی که دارای مقدار بیشتری سیلیس هستند برای این کار مناسب میباشند.

چون لعاب های نمکی تحت تاثیر اتمسفر احیائی قرار میگیرند، رنگ های آن تقریبا محدود بوده و از تنوع رنگ های اکسیداسیون برخوردار نمیباشد.

اکسید کبالت برای رنگ آبی و آهن برای سایه های مختلف خرمائی قهوه ای و یا قهوه ای سوخته بکار میرود. استفاده از روتیل در دوغاب باعث بوجود آمدن اخرانی زیبائی میشود، بجای استفاده از دوغاب های رنگین سفالگر میتواند محلول اکسیدها را بطور نازک مستقيما بوسیله قلم بر روی ظروف بکار برد.

در این صورت میتوان از کلرید آهن و یا سولفات كبالت استفاده کرد. لعاب نمکی اگر بر روی تزئین کنده کاری و یا نقش برجسته بکار رود جالب تر نشان داده میشود.

برجستگی و فرو رفتگی های طراحی در زیر لعاب تجدید شده و به تزئینات تاءثیر بیشتری میبخشد، سطح ظاهری لعاب نمکی اثری عمیق داشته و زبری آن خود دارای زیبائی خاص میباشد. لایه لعاب نمک مانند پوست نارنج با دانه های برجسته تمام سطح لعاب را می پوشاند.

چینش و پخت ظروف در کوره

ظروف به طریقی در کوره قرار میگیرد که از یکدیگر فاصله مناسب داشته باشد تا بخار نمک بتواند در بین آنها نفوذ کند.

در گذشته آنطور ظروف سفالی را روی هم می چیدند که بدون نیاز طاقچه و یا ستونک هنگام پختن بر روی هم قرار میگرفتند، کوزه ها از سمت دهان روی هم قرار میگرفتند.

درب ها آنطور ساخته میشدند تا بتوانند بر روی هم واقع شده و ظروف کوچک در داخل ظروف بزرگتر قرار میگرفتند. هنگامی که برای لعاب نمک، کوره چیده میشود بهتر است تا در مقابل سوراخ دیدگاه ها چند ظرف نمونه کوچک آزمایشی قرار دهیم تا بتوانیم به کمک  آنها پیشرفت رسوب لعاب و ضخامت آن را اندازه گیری کنیم.

بکار بردن کیگل ( مخروط حرارت نما ) در کوره لعاب نمک بدون فایده است، زیرا بخار نمک بر آنها نیز رسوب نموده و باعث آن میشود که پیش از رسیدن به حرارت مطلوب ذوب شوند.

مخروط حرارت نما تنها میتواند حدود تقریبی لعاب پذیری بدنه را قبل از آغاز ذوب نمک راهنمایی کند. نمک را میتوان بوسیله بیلجه و یا قاشق بزرگ در آتشدان ریخت و یا لیوان های کاغذی را پر نموده و در آتشدان انداخت، چون لعاب به بخار آب نیز احتیاج دارد میتوان از آب نمک هم به طریقی استفاده نمود تا مقابل شعله مشعل ریزش کرده و به بخار تبدیل شود.

در کوره ای به گنجایش حدود ۷۰ سانتیمتر مکعب میتوان هر مرتبه نیم کیلو نمک در آتشدان وارد نمود. پس از صاف شدن هوای داخل کوره یعنی از بین رفتن بخار نمک می توان بیلچه نیم کیلوئی بعدی را ریخت برای این اندازه کوره مجموعا ۲٫۵ تا ۳٫۵ کیلو نمک مورد احتیاج است.

نمک به سرعت بصورت بخار در آمده و بجانب داخل کوره مکیده می شود. در موقع انجام لعاب بهتر است هواکش های کوره بسته باشند تا از فرار بخار نمک جلوگیری شده و جذب ظرف شوند.

پس از آنکه چند مرتبه نمک در آتشدان ریخته شد بهتر است تا ظروف  کوچک آزمایشی را بوسیله انبر از سوراخ دیدگاه خارج کرده و پس از سرد کردن آن در آب سرد ضخامت لعاب نمک را مشاهده نمود.

اگر ضخامت لعاب به اندازه دلخواه نرسیده بود ریختن نمک را در آتشدان ادامه میدهیم تا نتیجه مطلوب بدست آید.پس از ضخیم شدن لعاب به حد کافی کوره را مطابق معمول سرد میکنیم، از آنجا که هنگام پخت لعاب نمکی هواکش ها گاهی باز و گاهی بسته میشوند لذا اغلب ظروف هوا کشیده و دارای دورنگی میشوند برای بعضی سفال ها این دو رنگی خود باعث مرغوبیت بیشتری میشود.

در لعاب های نمکی لعاب یکنواخت به دشواری بدست می آید، ظروف ممکن است در پخت های مختلف دارای سایه روشن های متفاوتی شوند.

از این رو لعاب نمکی با ناکامی های مخصوص بخود همراه است. کوره ای که لعاب نمکی در آن پخته میشود به علت جذب بخار نمک عمر کمتری پیدا کرده و زودتر فرسوده میشوند.

اگر تخریب کوره، طاقچه و ستونک های کوره را به دقت در نظر بگیریم مشاهده خواهیم کرد که لعاب نمکی گرانتر از انواع لعابهای دیگر خواهد بود.

آلودگی هوا که در اثر بخار کلر ایجاد میشود از اشکالات دیگر لعاب های نمکی است. آزمایش هایی برای جانشین نمودن بیکربنات سدیم بجای نمک انجام شده است تا حتی المقدور از گازهای سمی هنگام سوزاندن کوره جلوگیری به عمل آید.

مشکلات ساخت لعاب نمکی

یکی از مشکلات لعاب نمکی آن است که بخار نمک نمی تواند به داخل کوزه ها رخنه نموده و لایه لعاب را در آن تشکیل دهد.

لذا درون ظرفی که میخواهیم لعاب نمکی پوشانده شود بایستی بطریق معمولی لعاب بزنیم. برای این منظور میتوان از گل آلبانی یا مشابه آن ( گلی که دارای چسبندگی و آهن زیاد است ) استفاده نمود تا حتی المقدور از هزینه اضافی کاسته شود.

گل آلبانی می تواند از نفوذ بخار نمک جلوگیری نموده و ضمنا خود لایه ای چندان صاف و صیقلی بوجود نمی آورد.

لعاب کاری داخل ظروف

برای لعاب داخل ظروف میتوان از لعاب های سربی نیز استفاده نمود. گرچه این گونه لعاب ها خیلی براق هستند ولی تحت تاثیر لعاب نمکی قرار نمی گیرند.

معمولا لعاب های سنگواره ای بیشتر در لعاب های نمکی مورد استفاده قرار میگیرند و ممکن است از لحاظ رنگ و سطح ظاهری تحت تاثير لعاب های نمک قرار گیرند.

مطلب بالا یک نوع از انواع مختلف لعاب کاری سفال و سرامیک است، امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد، سعی می کنیم از انواع دیگر هم برای شما مطلب تهیه کنیم.