نقاشی زیرلعابی روی سفال و سرامیک

رنگ های موردنیاز برای نقاشی زیرلعابی

یکی از ویژگی های لعاب سفالگری تغییراتی است که از لحاظ رنگ و سطح ظاهری در لایه های مختلف لعاب در زیر لعاب، روی لعاب و یا در بین لایه های مختلف بوجود می آید. این پدیده باعث میشود تا عمق بیشتری از رنگ در لعاب پیدا شده و رنگ های دل انگیز لعاب بوجود آید.

زیرلعابی از زیر لایه ای از لعاب به چشم می خورد، برای آشنایی بیشتر با نقاشی زیرلعابی تا انتهای مطلب با شهر سفال همراه باشید.

این زیر لعابی ممکن است بطور کامل و یا آمیخته با رنگ های دیگر باشد، رنگ های زیر لعابی را میتوان بوسیله قلم مو یا پیستوله بر روی بدنه سفال و یا بر روی انگوب زد. سپس این رنگ ها با لعاب شفاف پوشانده می شوند. رنگ ها بعلل زیر برای زیر لعابی بکار می روند:

• برای آنکه رنگ دلخواه را پس از پوشیده شدن توسط لعاب شفاف بوجود آورند.
• جلوگیری نمودن از ترکیب و ماتی و یا شره نمودن هنگام ذوب شدن لعاب.
• به علت آنکه بوسیله قلم مو به راحتی میتوان به کارشان برد.

رنگ های نقاشی زیرلعابی که در صنعت مورد استفاده قرار میگیرند طوری ساخته شده اند که جوابگوی استانداردهای مشخص برای استفاده ظروف غذاخوری باشند. این رنگها به دقت سائیده و مخلوط شده و برای یکنواختی شرایط آنها شدیدا” کنترل میگردد.

اکسیدهای رنگین، مانند: آهن، كبالت یا مس را میتوان برای نقاشی زیرلعابی مصرف کرد ولی اینها دارای نکات منفی ای می باشند. زیرا دارای مصرف رنگ های محدودی بوده و احتمال شره نمودنشان در زیر لعاب زیاد است.

در صورتیکه زیر لعابی هایی که مخصوص این کار ساخته میشوند خیلی مناسب تر هستند. برای بدست آوردن رنگ های متنوع نقاشی زیرلعابی از اکسیدهای مرکب مانند اکسیدهای کرم و قلع که سایه های گوناگون قرمز و صورتی بوجود می آورد یا کرم و روی که قهوه ای تولید میکند استفاده میشود.

سایه های مختلف سبز و آبی از ترکیب اکسیدهای سربی کبالت و کرم بوجود می آید، زرد با ترکیب انتيمونی و سرب تولید میشود. در ترکیب رنگ های زیرلعابی فلاکس بقدری اضافه میشود تا خاصيت دیر ذوبی خود را حفظ کند.

برای این منظور از فلینت استفاده میشود تا از پخش و مات شدن آن در زیر لعاب جلوگیری نماید. اکسیدهای بکار گرفته شده آنطور در اثر حرارت سائیده میشوند که بصورت زبر و غیر قابل ذوب درآیند.

بسیاری از رنگ های لعاب کریستال هایی هستند که به کمک حرارت فرم گرفته اند، این مواد را بعد از تهیه در آسیاب می سایند تا بصورت گرد در آیند. گرچه برای سفالگر امکان تهیه زیرلعابی وجود دارد ولی برای بدست آوردن یکسانی رنگ آنها بهتر است تا از زیر لعابی های تجارتی آماده استفاده نمود.

همچنین بخوانید: نقاشی رولعابی سفال و سرامیک

فرمول ساخت رنگ زیر لعابی

کارخانجات سازنده رنگ های نقاشی زیرلعابی فرمول کامل محصولات خود را به مشتری ارائه نمی دهند و تنها به ابراز بعضی مشخصات کلی که همه میدانند اکتفا مینمایند. فرمول های زیر ترکیب های کلی بعضی از زیرلعابی ها را نشان میدهد.

رنگ های زیرلعابی متفاوتی توسط شرکت های گوناگون تهیه و به بازار عرضه شده است. بر عکس نام های تجارتی گوناگونی که به این رنگ ها داده شده است سفالگر میتواند تنها از چند رنگ ساده که بهتر جوابگوی لعاب و بدنه سفال او است استفاده نماید. گرچه در مقایسه با اکسیدهای رنگین رنگ های زیر لعاب گرانتر است ولی با مخلوط کردن آنها با مواد دیگر میتوان این گرانی را جبران کرد.

وسایل موردنیاز نقاشی زیر لعابی

وسایلی که در نقاشی زیرلعابی مورد استفاده قرار می گیرد شامل چند مورد است، مورد اول طیف های متنوع از رنگ های پودری است که در فروشگاه های مخصوص بصورت گرمی به فروش می رسند، مورد دوم آب است که به راحتی تهیه می شود.

نقاش ها مقداری از پودر رنگ را داخل کاسه می ریزند و به نسبت رنگ به آن آب اضافه می کنند تا با هم حل شوند و رنگ مایع بدست آید. مورد سوم چند شماره قلم مو است که با استفاده از آنها رنگ را هم می زنند تا ته نشین نشود و همینطور طرح های موردنظر را روی محصول نقاشی می کنند.

یک وسیله دیگری هم وجود دارد بنام پمپ که داخل آن رنگ می ریزند و به سرآن سرنگ وصل می کنند و با استفاده از آن طرح هایی ریز مثل شاخه می کشند.

استفاده از رنگ های زیر لعابی

استفاده از رنگ های زیرلعابی خیلی ساده است. آنها را میتوان مستقیما به روی سفال خام پز و یا انگوب بکار برد. این رنگ ها با آب مخلوط شده و گاهی برای استفاده با قلم میتوان مواد دیگر به آن افزود تا روانتر شده و غلظت دلخواه را بدست آورد.

برای استفاده با قلم مو میتوان چند قطره گلیسیرین و آب به هر قاشق از رنگ اضافه نمود. اضافه کردن مقدار کم سریش یا صمغ عربی می تواند از پخش شدن زیر رنگ جلوگیری کند.

در بعضی موارد که لعاب ممکن است در روی نقاط رنگ زده اجتماع کند کمی فلاکس برای پائین آوردن نقطه ذوب لعاب افزوده میشود. مقدار دقیق این فلاکس را باید با آزمایشات مشخص کرد ولی معمولا با قضاوت چشم هم میتوان این کار را انجام داد.

زیر رنگ ها خیلی شبیه به آبرنگ می باشند. و در حقیقت ترکیب رنگ های زیر لعاب همراه با صمغ عربی همان آب رنگ است که در بازار بفروش میرسد. چسب اکریلیک که در نقاشی بکار میرود نیز میتواند در سفالگری مورد استفاده قرار گیرد. 

بهترین روش هم زدن رنگ های زیر لعابی با قلم مو و قلم های کوتاه است، زیرا رنگ ها دست نخورده در زیر لعاب قرار میگیرند. برای بکار بردن این روش البته بایستی تجربه و مهارت کامل را بدست آورد. رنگهایی که بر روی هم زده میشود با یکدیگر مخلوط میگردند ولی همیشه نتیجه ای که معمولا پیش بینی می شود بدست نمی آید.

اگر رنگهای نقاشی زیرلعابی خیلی قوی باشند بایستی آنها را قبل از بکارگیری رقیق نمود. اگر این رنگ ها ضخیم زده شوند لعاب در روی این مناطق جمع میشود. اگر رنگ زیر لعاب خراب شود نمیشود بطور کامل آن را پاک نمود زیرا مقداری از مواد رنگین جذب بدنه ظرف باقی میماند.

رنگ های زیر لعابی با مقدار زیاد آب رقیق شده را میتوان بوسیله پیستوله به روی ظروف پاشید، رنگ های زیر لعاب را میتوان مانند اکسیدهای رنگین برای رنگ کردن لعاب بکار برد که در اینصورت تنها مشکل قیمت گران آنها باقی میماند.

لعاب هایی که بر روی رنگ های زیر لعاب زده میشود دارای تاثیر مستقیم بر آن میباشد مثلا لعاب های دارای اکسید روی از ظهور رنگ صورتی جلوگیری کرده و بطور کلی نبایستی از لعاب هایی که بر روی رنگ زیرلعاب مصرف می شود استفاده کرد.

لعاب های سربی رنگ های متفاوتی از لعاب های قلیائی در زیر لعابي ها بوجود می آوردند. درجه حرارت پخت هم میتواند در رنگ های زیرلعابی موثر باشد، حرارت های بالا باعث تیره شدن بعضی از رنگ های زیر لعاب شده و باعث بهم ریختگی آنها میشود.

ولی بعضی لعاب های زیرلعابی مانند اکسید کبالت در هر حرارتی ثابت میماند. اتمسفر کوره های احیائی بعضی از رنگ ها را تغییر داده و از توسعه بعضی رنگ های دیگر جلوگیری میکند.

چاپ های زیر لعابی

چاپ های زیرلعابی از طرح هایی که در آغار روی، مس یا آهن حک شده ساخته میشود. این طرح ها بعدا بر روی کاغذهای نازک برگردانده میشود ( عکس برگردان) .

ماده ای که برای چاپ زیر لعاب بکار میرود رنگ های زیر لعاب و روغن مخصوص مانند روغن چرب و يا تروانتین میباشد. عکس برگردان بعدا بر روی ظرف چسبانده شده و بر روی آن دست کشیده میشود تا طرح را بر روی ظرف منتقل کند.

همین روش را نیز میتوان با چاپ مستقیم مهر لاستیکی و یا سیلک اسکرین انجام داد. در هر روش زیر لعابی همان رنگ های معمولی بکار برده میشود. این رنگ ها با مواد مناسب برای انجام کار مخصوص مخلوط میگردند.

اغلب کارهای چاپ زیر لعاب در سفالگری به روغن احتیاج دارد و گاهی لازم است تا ظرف را پس از زدن زیر لعاب روغنی از محوطه گرم عبور دهیم که روغن زیرلعابی سوخته و بتوان بر روی آن لعاب زد.

همچنین بخوانید: نحوه استفاده از عکس برگردان ها

کاربردهای نقاشی زیرلعابی

استفاده از نقاشی زیرلعابی باعث بوجود آمدن یک تغییر اساسی در هنر سفالگری شد. در ابتدا از طرح ها و نقش های ساده استفاده میشد اما رفته رفته این طرح ها پیشرفت کردند و زیباتر شدند.

استفاده از نقاشی زیرلعابی یک تکنیک عالی در تزئین ظروف سفالی و سرامیکی است. حتی می توانیم طرح های موردنظر خود را با استفاده از مداد معمولی روی سطح کار بکشیم و بعد آن را با رنگ های مخصوص رنگ آمیزی کنیم.

اگر از مدادهای معمولی استفاده می کنید، نگران این موضوع نباشید که اثر مداد روی ظرف باقی می ماند، زیرا بعد از حرارت دیدن خطوطی که با مداد کشیده اید از بین می رود.