معرفی انواع کوره پخت سفال

شاید برای شما هم سوال باشد که کوره پخت سفال و انواع آن چیست؟ چگونه از مشتی خاک می توان سفال پدید آورد.

اگر علاقه مند به سفالگری هستید و می خواهید راجع به پخت آن اطلاعاتی کسب کنید تا انتهای این مقاله با شهر سفال همراه باشید.

کوره سفالگری

کوره سفالگری یک وسیله یا سیستم گرمایی است که برای پخت و سفالگری اشیاء سفالی استفاده می‌شود. این کوره‌ها به عنوان بخشی اساسی از صنعت سفالگری و تولید سرامیک عمل می‌کنند و برای تبدیل مواد خام به محصولات سفالی با ویژگی‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مهمترین اجزای یک کوره سفالگری شامل موارد زیر هستند:

دیواره‌ها: این واحدها برای حفاظت از حرارت داخل کوره و جلوگیری از افتراق حرارت به محیط خارجی استفاده می‌شوند.

سیستم سوخت‌رسانی: این سیستم برای تأمین و سوختن سوخت (مثل چوب، گاز یا نفت) جهت تولید حرارت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سیستم تنظیم دما: این سیستم برای کنترل دما و زمان پخت مواد سفالی در کوره استفاده می‌شود.

محفظه پخت: این بخش کوره است که محصولات سفالی در آن قرار می‌گیرند و دما و زمان پخت برای تولید سرامیک یا سفال تنظیم می‌شود.

کوره‌های سفالگری می‌توانند به شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی طراحی شوند، بسته به نوع محصولات سفالی و سرامیکی که تولید می‌شود. استفاده از این کوره‌ها در تولید سفال و سرامیک بهبود کیفیت و خواص مکانیکی و حرارتی محصولات نهایی را فراهم می‌کند.

به طور کلی نوع کوره و سوختی که در آن استفاده می شود در دوره های مختلف یکسان بوده است. سفالگرانی که تجربه و مهارت زیادی داشتند با لمس دیواره های کوره مقدار حرارت کوره را کنترل می کردند.

این را فهمیده بودند که سفال هایی که نازک و ظریف هستند را دورتر از حرارت قرار دهند و سفال هایی که ضخیم تر هستند را به عنوان یک سپر در مقابل ظروف نازک قرار دهند.

همینطور در مواقع خاص برای اینکه میزان حرارت داخل کوره را کنترل کنند، میله های کله قندی شکل که به آنها توپی می گفتند را برای جلوگیری از ورود هوا به داخل کوره داخل سوراخ های هوا قرار می دادند.

قدمت کوره پخت سفال

در قرن سوم میلادی، کوره هایی در چین پیدا شد که ارتفاع آنها ۲ متر و عرض آنها ۱٫۵ متر بود و سوخت مورد نیاز آن ها از چوب درخت کاج به نام پینو که امروزه نام آن صنوبر است تامین می‌شده است.

با توجه به مطالعات باستان شناسان در دشت کهریزک نیز به دلیل فراوانی خارمغیلان در آن منطقه، بخش عظیمی از سوخت موردنیاز سفالگران از این گیاه یعنی خار مغیلان تامین می‌شده است.

اجاق های خانگی اولین کوره پخت سفال بودند که در زمان های قدیم استفاده می شدند و سوخت مورد نیاز آن ها هم از سوزاندن گیاهان و بوته های خشک شده و همینطور چوب و کنده درختان بدست می آمده است.

در مصر باستان ظرف های سفالی را در کوره های استوانه ای و بلند می پختند. در یونان این روش پخت سفال تکامل یافته و یونانیان از روش های بهتری برای پخت سفال استفاده می کرده اند.

کوره های آنها استوانه ای دو طبقه بوده که در طبقه اول اجاق کوره را قرار میدادند و در طبقه دوم سفال ها را می چیدند. سقف طبقه ها نیز طاق مانند و ضربی بوده است.

در قرن پنجم قبل از میلاد یونانیان توجه خاصی به سفالگری داشتند و این باعث شد تغییراتی در این صنعت بوجود آید، یکی از این تغییرات شکل ظاهری کوره بود که کوره هایی با ارتفاع بلند ساخته شده و سپس یک سری لوله برای ورود هوای گرم به داخل کوره قرار داده شد، بعد ها این کوره به کوره رومی معروف شد.

ظروف سفالی یونانی به دلیل زیبایی خاص آنها در نتیجه لعابکاری و احیا شهرت خاصی یافتند. این ظروف مخصوصا گلدان، بعد از اینکه خشک می شدند با یک لایه نازک از گل رقیق شده پوشانده می شدند و بعد مخلوطی از گل با خاکستر گیاه اشنان را روی سفال می مالیدند و روی آن نمد می کشیدند و سپس داخل کوره می گذاشتند. 

انواع کوره پخت سفال

کوره پخت سفال به دو دسته تقسیم می شوند:

کوره ای که جریان هوای آن رو به بالا است و دسته دوم کوره ای که جریان هوای آن رو به پایین است.

دسته اول: در این نوع کوره ها آتش در قسمت آتشخانه قرار دارد و دود و گاز و حرارت از زیر سفال جریان پیدا می کند و به بالا می رود و از طریق هواکش ها از کوره خارج می شود. این کوره پخت سفال معمولا بیضی شکل است. بخشی که در آن سفال ها را می چینند به صورت طاقچه است.

دسته دوم: در این کوره ها، حرارت از بالای کوره به پایین منتقل می شود. دود و گازی که در نتیجه سوخت مواد بوجود می آید از طریق هواکش به بیرون هدایت می شود. در این نوع کوره پخت سفال چوب با سوختن حرارت بیشتری بوجود می آورد و با استفاده از آن می توان به حرارت بالای ۱۰۰۰ درجه رسید.

همچنین بخوانید: کوره های پخت سرامیک و انواع سوخت آن

شکل ظاهری کوره پخت سفال

به طور کلی کوره های پخت سفال از لحاظ شکل ظاهری به چهار گروه تقسیم می شوند: کوره های مخروطی، کوره های تو در تو، چاله کوره، کوره های دو یا سه طبقه

• کوره های مخروطی: این کوره پخت سفال به شکل استوانه یا مخروط است. قدمت استفاده از این نوع کوره به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد برمی گردد. در این نوع کوره آتشخوار با زمین همسطح است و سفال ها بعد از اینکه پخته شدند از راه سقف از کوره خارج می شوند.
• کوره های تو در تو: به این نوع کوره، کوره بسته هم گفته می شود. این کوره ها مخصوص پخت ظروف چینی و سرامیک است و مدل ساخت آن طوری است که، آتش با سفال تماس ندارد. از این نوع کوره بعد از پخت چینی، برای پخت ظروف لعابی هم استفاده می شود.

از آنجایی که این کوره ها بیشتر برای پخت لعاب استفاده می شوند، می توان درجه حرارت آن را از ابتدا بالا برد. زیرا وقتی ظروف سفالی لعاب می خورد که قبل آن سفال یک بار به کوره رفته و دیگر نیازی به آتش مقدماتی ندارد. به همین دلیل بعد از اینکه سفال ها لعاب خورده و در کوره چیده می شوند درجه حرارت کوره را بالا می برند.

یکی دیگر از فواید این کوره ها این است که لکه هایی که از دود و گاز بوجود می آید، روی لعاب ظروف تشکیل نمی شود و حرارت به صورت یکنواخت به همه جای ظرف می رسد.

و تنها مورد خیلی مهم که درمورد این نوع کوره ها باید رعایت شود سرد کردن کوره است. امروزه در نوع ساخت کوره پخت سفال و سوخت آنها تغییراتی بوجود آمده است. کوره ها در مناطق مختلف، نام های متفاوتی دارند مانند شاخور، بریز، فرن، دم، تنور، داش که هرکدام سوخت متفاوتی دارند.

همینطور بخش های مختلف کوره هم در مناطق مختلف متفاوت است. میزان درجه حرارت کوره هم به نوع خاکی که انتخاب شده بستگی دارد و آن را سفالگران با کسب تجربه بدست می آورند.

بطور کلی کوره محیطی قابل مسدود کردن برای پخت محصولات سفالی، سرامیکی و کاشی است که از گذشته های دور وجود دارد.

گاهی اوقات کوره ها را بعد از هربار استفاده تخریب می کردند و سپس بازسازی می کردند. اما امروزه به این صورت نیست و کوره ها برای استفاده دائمی ساخته می شوند.

و معمولا شکل کوره ها هم با توجه به نوع محصولی که قرار است داخل آن پخته شود، ساخته می شود.

مدت زمان پخت سفال در کوره

سفالگران هنگام پخت سفال، استوانه های کوچکی به نام مَقَرِ داخل کوره و نزدیک روزنه ها قرار می دهند تا از پخته شدن سفال آگاه شوند. در سقف کوره هم تعدادی روزنه به عنوان هواکش قرار دارد که این روزنه ها در مواقع لازم مسدود می شوند.

مدت زمان لازم برای پخت در این کوره ها ۲۴ ساعت است و دو روز هم طول می کشد تا کوره سرد شود. به قسمت بالای کوره گرمخانه هم گفته می شود.